Κάθε χρόνο στις 8 Μαρτίου η Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας υπενθυμίζει τους αγώνες των γυναικών για ίσα δικαιώματα με δημοσιεύματα, ομιλίες και εκδηλώσεις. Δώδεκα και πλέον δεκαετίες αγωνίζονται οι Ελληνίδες για το δικαίωμα της ισότιμης συμμετοχής τους στα κέντρα λήψης των αποφάσεων.

Οι πρώτες αναφορές για το δικαίωμα ψήφου καταγράφηκαν προς το τέλος του 19ου αιώνα στην «Εφημερίδα των Κυριών» που εξέδιδε η μαχητική φεμινίστρια Καλλιρρόη Παρρέν-Σιγανού και συντασσόταν μόνο από γυναίκες. Χρειάστηκε όμως να περάσουν πάνω από σαράντα χρόνια για να μπορεί, το 1930, να ψηφίζει για δήμαρχο μόνο μια κατηγορία Ελληνίδων (εγγράμματες, άνω των 30 ετών).

Οσον αφορά το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι στις βουλευτικές εκλογές, το οποίο απέκτησαν πρώτες στην Ευρώπη, το 1906, οι Φινλανδές, στη χώρα μας παραχωρήθηκε πολύ αργότερα, τον Ιούνιο του 1952, από την κυβέρνηση του Νικολάου Πλαστήρα. Ωστόσο στις εκλογές που έγιναν τον Νοέμβριο του 1952 οι γυναίκες δεν ψήφισαν γιατί δεν είχαν ενημερωθεί οι εκλογικοί κατάλογοι.

Πρώτη βουλευτής και πρώτη δήμαρχος
Η πρώτη γυναικεία ψήφος που ανέδειξε την πρώτη ελληνίδα βουλευτή, την Ελένη Σκούρα, καταγράφηκε τον Ιανουάριο του 1953 σε τοπικές επαναληπτικές εκλογές στη Θεσσαλονίκη, για την αντικατάσταση του αποθανόντος βουλευτή του Ελληνικού Συναγερμού Β. Μπακονίκα. Τότε είχε λάβει μέρος και η γιαγιά του πρωθυπουργού κ. Αντώνη Σαμαρά, Βιργινία Ζάννα, με το Κόμμα Φιλελευθέρων αλλά ήρθε τρίτη σε ψήφους, μετά την Ελένη Σκούρα και τον πρόεδρο της ΕΔΑ Γιάννη Πασαλίδη που είχε συμμετάσχει ως ανεξάρτητος.

Η πρώτη φορά που ψήφισαν πανελλαδικά οι Ελληνίδες ήταν στις εκλογές του 1956 με το περιβόητο «τριφασικό» σύστημα που ανέδειξε τη νεοϊδρυθείσα ΕΡΕ του Κωνσταντίνου Καραμανλή πρώτο κόμμα σε έδρες αν και ήρθε δεύτερο σε ψήφους. Σε εκείνες τις εκλογές εξελέγησαν μόνο δύο γυναίκες στην εκλογική περιφέρεια της Αθήνας όπου ίσχυε η πιο αναλογική μορφή του «τριφασικού»: η Λίνα Τσαλδάρη με την ΕΡΕ, η οποία στη συνέχεια έγινε και η πρώτη ελληνίδα υπουργός από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, και η 97χρονη εφέτος εδαΐτισσα Βάσω Θανασέκου με το ψηφοδέλτιο της Δημοκρατικής Ενωσης - ένας συνασπισμός επτά κομμάτων που είχε συσταθεί για να αντιπαραταχθεί στην ΕΡΕ.

Το 1956 εξελέγη και η πρώτη γυναίκα δήμαρχος, η Μαρία Δεσύλλα, στην Κέρκυρα.

Από τον Ιανουάριο του 1953 και την εκλογή της πρώτης βουλευτού Ελένης Σκούρα ως τον Απρίλιο του 1967, οπότε επιβλήθηκε η δικτατορία των συνταγματαρχών, διεξήχθησαν έξι εκλογικές αναμετρήσεις και εξελέγησαν συνολικά 13 φορές μόνο οκτώ γυναίκες. Από αυτές οι πέντε ανήκαν στην ΕΔΑ (Θανασέκου, Σβώλου, Μπενά, Καραγιώργη-Γυφτοδήμου, Γιάννου). Οι άλλες τρεις ήταν η Ελένη Σκούρα που μπήκε πρώτη στη Βουλή με το ψηφοδέλτιο του Ελληνικού Συναγερμού, η Λίνα Τσαλδάρη με την ΕΡΕ και η Ηρώ Λάμπρου με την Ενωση Κέντρου.

Στην επταετή δικτατορία (1967-1974) διεκόπη η κοινοβουλευτική λειτουργία. Είναι αξιοσημείωτο ότι οι συνταγματάρχες δεν χρησιμοποίησαν καμία γυναίκα στα κυβερνητικά τους σχήματα.

Στα χρόνια της Μεταπολίτευσης υπήρξε μεγαλύτερη συμμετοχή και αύξηση του ποσοστού των γυναικών στην ελληνική Βουλή αλλά και στα κυβερνητικά σχήματα.

Μετά τον Αύγουστο του 1974 και την κατάρρευση της δικτατορίας ήταν λογικό να αυξηθεί η συμμετοχή των Ελληνίδων στο Κοινοβούλιο, αλλά η παρουσία τους υπήρξε καθηλωμένη κάτω από 10% ως και τις εκλογές του 2000, οπότε εξελέγησαν 31 γυναίκες (10,33%), οι οποίες αυξήθηκαν με άλλες τέσσερις που μπήκαν στη Βουλή ως αντικαταστάτριες.

Πάντως στις τρεις τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις το ρεκόρ της γυναικείας συμμετοχής βελτιώθηκε τρεις φορές. Τον Οκτώβριο του 2009 καταρρίπτεται για πρώτη φορά με την εκλογή 52 γυναικών (17,3%), ενώ άλλες οκτώ ορκίστηκαν κατά τη διάρκεια της περιόδου ως αντικαταστάτριες (λόγω παραιτήσεων για το Μνημόνιο ή άλλες αιτίες). Τον Μάιο του 2012 η γυναικεία παρουσία αυξάνεται σε 56 έδρες (18,6%), ενώ νέο ιστορικό ρεκόρ σημειώνεται στις τελευταίες εκλογές τον περασμένο Ιούνιο με 63 γυναικείες έδρες (21%).

Οι ευρωεκλογές
Η παρουσία των Ελληνίδων στην Ευρωβουλή είναι λίγο πιο διακριτή σε σύγκριση με το εθνικό Κοινοβούλιο. Σε επτά ως σήμερα αναμετρήσεις από το 1981 έχουν διανεμηθεί 168 έδρες, από τις οποίες οι 30 κατελήφθησαν από γυναίκες (17,8%). Οι επτά Ελληνίδες της Ευρωβουλής του 2009 σε σύνολο 22 ευρωβουλευτών που έχει η χώρα μας μπορούν να χαρακτηριστούν ένα αξιοπρεπές ποσοστό της τάξης του 31,8%.

Στην κυβέρνηση

Η πρώτη Ελληνίδα που συμμετείχε σε κυβερνητικό σχήμα, και μάλιστα με το αξίωμα της υπουργού, ήταν η Λίνα Τσαλδάρη, η οποία το 1956 ανέλαβε το υπουργείο Κοινωνικών Ασφαλίσεων στην κυβέρνηση Καραμανλή. Ηταν και η μοναδική γυναίκα που πήρε αυτό το αξίωμα από τον ιδρυτή της ΕΡΕ και της Νέας Δημοκρατίας, αφού σε όλες τις μετέπειτα κυβερνήσεις του οι υπόλοιπες τοποθετήθηκαν σε υφυπουργεία.

Μετά την πρωτιά της Λίνας Τσαλδάρη ακολούθησαν και άλλες γυναίκες που διορίστηκαν στο αξίωμα της υπουργού, όχι όμως σε σημαντικό ποσοστό. Η αείμνηστη Μελίνα Μερκούρη ανέλαβε επί σειρά ετών το υπουργείο Πολιτισμού και ήταν, όπως η Τσαλδάρη για τον Καραμανλή, η μοναδική υπουργός στις κυβερνήσεις του Ανδρέα Παπανδρέου.

Μεταξύ των γυναικών που υπουργοποιήθηκαν συμπεριλαμβάνονται οι Βάσω Παπανδρέου (υπουργός Ανάπτυξης (1996-1999), Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης (1999-2001) και ΠΕΧΩΔΕ (2001-2004)), Αννα Ψαρούδα-Μπενάκη (Πολιτισμού, Δικαιοσύνης), Μαριέττα Γιαννάκου (Υγείας, Παιδείας), Λούκα Κατσέλη (Οικονομίας, Εργασίας), Φάνη Πάλλη-Πετραλιά (Τουρισμού, Απασχόλησης), Ντόρα Μπακογιάννη (Πολιτισμού, Εξωτερικών), Ελισάβετ Παπαζώη (Αιγαίου, Πολιτισμού), Κατερίνα Μπατζελή (Αγροτικής Ανάπτυξης), Μαριλίζα Ξενογιαννακοπούλου (Υγείας), Τίνα Μπιρμπίλη (Περιβάλλοντος), Αννα Διαμαντοπούλου (Παιδείας), Ολγα Κεφαλογιάννη (Τουρισμού). Δύο γυναίκες, η Αγγελική Κιάου και η Τατιάνα Καραπαναγιώτη, διετέλεσαν επίσης υπουργοί Παιδείας και Πολιτισμού-Τουρισμού αντίστοιχα στην υπηρεσιακή κυβέρνηση Πικραμένου.

Ως σήμερα μόνο έξι εκλεγμένοι πρωθυπουργοί εμπιστεύθηκαν γυναίκες, ενώ σε καμία κυβέρνηση, εκτός από την πρώτη κυβέρνηση του Κ. Μητσοτάκη, που ορκίστηκε στις 11 Απριλίου 1990 και αποτελούνταν από 37 μέλη, δεν είχαν συμμετάσχει περισσότερες από τέσσερις γυναίκες. Το ρεκόρ διορισμού γυναικών στην κυβέρνηση κατέρριψε ο Γιώργος Παπανδρέου στις 6 Οκτωβρίου 2009 με 5 υπουργούς και 4 υφυπουργούς σε σύνολο 37 ατόμων (24,3%).

Σε υψηλά πολιτικά αξιώματα
Οπως συνέβη και στα πρώτα χρόνια της συμμετοχής τους στο πολιτικό γίγνεσθαι, όταν βρήκαν μεγαλύτερο ζωτικό χώρο στην ΕΔΑ, έτσι και στη συνέχεια οι γυναίκες αναδείχθηκαν στα υψηλά αξιώματα πρώτα στον χώρο της Αριστεράς.

Το ανδρικό κατεστημένο της κομματικής αρχηγίας έσπασε στο ΚΚΕ με την εκλογή της Αλέκας Παπαρήγα στο αξίωμα της γενικής γραμματέως της Κεντρικής Επιτροπής του κόμματος στις 27 Φεβρουαρίου 1991. Δεκαεννέα ημέρες μετά, στις 18 Μαρτίου 1991, η Μαρία Δαμανάκη αναδείχθηκε πρόεδρος στον Συνασπισμό της Αριστεράς και της Προόδου, στον οποίο είχε ενταχθεί και παρέμεινε για λίγο διάστημα και το ΚΚΕ. Είναι αξιοσημείωτο ότι σε αντίθεση με τη θητεία της Μαρίας Δαμανάκη που ήταν σύντομη (1991-1993) και ατυχής (ο Συνασπισμός έμεινε εκτός Βουλής το 1993 και η Δαμανάκη αναγκάστηκε σε παραίτηση), η θητεία της κυρίας Παπαρήγα στην ηγεσία του ΚΚΕ διήρκεσε 22 χρόνια και είναι η δεύτερη σε διάρκεια μετά τη θητεία του Νίκου Ζαχαριάδη.

Για πρώτη φορά στον χώρο της Νεολαίας εξελέγη γυναίκα πρόεδρος το 1996 και ήταν η Τόνια Αντωνίου στην αντίστοιχη οργάνωση του ΠαΣοΚ.Το ανδρικό κατεστημένο στο αξίωμα του Προέδρου της Βουλής έσπασε το 2004 η κυρία Ψαρούδα-Μπενάκη της ΝΔ.

Αλλο ένα κάστρο απόρθητο για πολλά χρόνια ήταν το αξίωμα του δημάρχου Αθηναίων που «άλωσε» τον Οκτώβριο του 2002 η κυρία Μπακογιάννη, η οποία από τον Φεβρουάριο του 2006 κατέχει και την πρωτιά ως η πρώτη γυναίκα υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας.

Δύο κυβερνητικά κάστρα με ιδιαίτερο συμβολισμό είναι άγνωστο πότε θα χάσουν το απόρθητό τους από τις γυναίκες: τα αξιώματα του υπουργού Εθνικής Αμυνας και βέβαια του πρωθυπουργού της χώρας. Οι πρώτες Ελληνίδες σε αυτές τις θέσεις θα αποτελέσουν το κύκνειο άσμα των προκαταλήψεων και των διακρίσεων σε βάρος του «ασθενούς» φύλου.