HOT DOC: Η δημοσιογραφία όπως ΔΕΝ πρέπει να είναι…

Μια περίπτωση παραβίασης της επαγγελματικής δεοντολογίας

«[…] Ο δημοσιογράφος οφείλει:

α. Να σέβεται την προσωπικότητα των συναδέλφων του. Να μην εκτοξεύει εναντίον τους ασύστατες κατηγορίες και να αποφεύγει τις προσωπικές αντεγκλήσεις, δημόσια και στους χώρους εργασίας.

β. Να θεωρεί σοβαρότατη αντιεπαγγελματική πράξη κάθε λογοκλοπή.

γ. Να μην οικειοποιείται την εργασία συναδέλφων του. Να αναφέρει πάντοτε το όνομα του συντάκτη, του οποίου χρησιμοποιεί κείμενα ή αποσπάσματα κειμένων.

δ. Να μνημονεύει την πηγή των πληροφοριών, που έχουν ήδη δημοσιευθεί ή μεταδοθεί». 

Αρχές δεοντολογίας του δημοσιογραφικού επαγγέλματος, άρθρο 6

Στο πολύ πρόσφατο τχ. 59 του περιοδικού HOT DOC (το οποίο έχει το «εντυπωσιακό» αλλά, κατά τη γνώμη μου, κάπως υπερφίαλο, ναρκισσιστικό και «διδακτικό» μότο «Η αλήθεια όπως είναι / Η δημοσιογραφία όπως πρέπει να είναι») δημοσιεύτηκε η δεύτερη συνέχεια έρευνας σχετικά με τη δράση του παραστρατιωτικού δικτύου «Κόκκινη Προβιά» (Επιχείρηση Stay Behind) στην Ελλάδα από τη δεκαετία του 1950 έως τουλάχιστον τις πρώτες μεταδικτατορικές δεκαετίες. Στο τεύχος αυτό περιλαμβανόταν και το δημοσίευμα με τίτλο «Γοργοπόταμος 1964: Ένα έγκλημα με Προβιά δυστυχήματος» (σελ. 40-45), που αναφερόταν στην υπόθεση της έκρηξης νάρκης κατά τη διάρκεια του πρώτου επίσημου εορτασμού του κατοχικού σαμποτάζ στις 29 Νοεμβρίου 1964, η οποία είχε ως (τραγικό) αποτέλεσμα το θάνατο 13 και των τραυματισμό δεκάδων άλλων πολιτών και επισήμως θεωρήθηκε ως δυστύχημα.

Το δημοσίευμα προκάλεσε το ιδιαίτερο ενδιαφέρον μου, καθώς από το 2000 κυκλοφορεί το βιβλίο μου «Η Νάρκη / Υπόθεση “Γοργοπόταμος-Νοέμβριος 1964”» (εκδόσεις Εντός), που αποτέλεσε το προϊόν πενταετούς (1994-1999) δημοσιογραφικής έρευνάς μου για το θέμα. Μάλιστα, μετά την κυκλοφορία του βιβλίου δημοσίευσα σε site και περιοδικά σχετικά ρεπορτάζ, ένα από τα οποία στο freelancers.gr, ήδη από τις 25 Νοεμβρίου 2003 (βλ. σχετικά εδώ), που έκτοτε έχει αναδημοσιευτεί σε αρκετά διαδικτυακά ΜΜΕ και blogs.  

Το δημοσίευμα του HOT DOC, παρά τα σημαντικά λάθη που έχει (όπως π.χ. ότι η έκρηξη της νάρκης σημειώθηκε στις 26 Νοεμβρίου 1964!), συνδέει -σωστά- το γεγονός της έκρηξης με την αποσταθεροποιητική δράση του δικτύου «Κόκκινη Προβιά», κάνοντας εκτενή αναφορά στην ετήσια προγραμματισμένη άσκηση καταδρομών «Ζευς», που πραγματοποιήθηκε τον Σεπτέμβριο του 1963 και στο «περιθώριο» της οποίας είναι εξαιρετικά πιθανό να τοποθετήθηκε η επίμαχη νάρκη. Το πρόβλημα ξεκινά από το γεγονός πως, στο δημοσίευμα, δεν υπάρχει η παραμικρή αναφορά στο βιβλίο μου, μολονότι ο συσχετισμός της έκρηξης της νάρκης στον Γοργοπόταμο με την «Άσκηση Ζευς» ήρθε στο φως της δημοσιότητας για πρώτη φορά μέσα από αυτό, με τη δημοσίευση άγνωστων έως τότε στρατιωτικών έγγραφων της περιόδου, καθώς και τριών ιδιαίτερα αποκαλυπτικών και τεκμηριωμένων μαρτυριών Ελλήνων αξιωματικών που συμμετείχαν στην εν λόγω άσκηση, μεταξύ των οποίων και του τότε λοχαγού Ηλία Μενενάκου, ο οποίος έχει δώσει συνέντευξη και στο περιοδικό. Με την ευκαιρία, υπογραμμίζω ότι από το 1964 και έως την έκδοση της «Νάρκης», ακόμα και όσοι υποστήριζαν την εκδοχή περί εγκληματικής ενέργειας (προβοκάτσιας) δεν είχαν προσκομίσει κανένα συγκεκριμένο στοιχείο για το πώς αυτή προετοιμάστηκε και πραγματοποιήθηκε, παρά μόνο γενικές και αόριστες «θεωρίες».

Γνώριζε την ύπαρξη του βιβλίου

Πριν από λίγα χρόνια, ο σημερινός εκδότης του HOT DOC συνάδελφος Κώστας Βαξεβάνης επικοινώνησε μαζί μου και αφού μου εξήγησε πως είχε διαβάσει το βιβλίο μου και γνώριζε τα στοιχεία που παρέθετα σε αυτό, με ενημέρωσε για την έρευνα που διεξήγαγε για την «Κόκκινη Προβιά» και ζήτησε ορισμένες περαιτέρω πληροφορίες για την υπόθεση του Γοργοποτάμου και τη σχέση της με το εν λόγω παραστρατιωτικό δίκτυο. Συνεπώς, έχω έναν ακόμα καίριο λόγο να πιστεύω βάσιμα πως όλες οι σχετικές αναφορές στο HOT DOC έχουν ως αφετηρία τα στοιχεία που πρωτοδημοσιεύτηκαν στη «Νάρκη». Παρόλα αυτά, στο 6σέλιδο άρθρο του περιοδικού για το θέμα, δεν γίνεται η παραμικρή αναφορά στο βιβλίο μου, ενώ τεχνηέντως αφήνεται η εντύπωση πως τα δημοσιευόμενα στοιχεία σχετικά με την «Άσκηση Ζευς», έχουν προκύψει από πρωτογενή έρευνα των συντακτών του.

Κατόπιν όλων αυτών, στις 15 Σεπτεμβρίου 2014 -τέσσερεις μέρες μετά την κυκλοφορία του τχ. 59- απέστειλα προς τον Κ. Βαξεβάνη mail (στο Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε., ηλεκτρονική διεύθυνση που αναγράφεται στην «ταυτότητα» του περιοδικού), στο οποίο αφού εξέθετα τα προαναφερόμενα γεγονότα, κατέληγα: «Πιστεύω ακράδαντα ότι ο σεβασμός στη δουλειά ενός συναδέλφου, αλλά κυρίως στους στοιχειώδεις κανόνες της δημοσιογραφικής δεοντολογίας -την οποία συχνά και ορθώς κατά την άποψή μου επικαλείσαι- θα «επέβαλε» να έχει περιληφθεί στο δημοσίευμά σας σαφής αναφορά στο βιβλίο μου, όπως έχουν κάνει άλλοι δημοσιογράφοι σε πρόσφατα άρθρα τους για την υπόθεση […]. Για τους λόγους αυτούς, αναμένω -έστω και καθυστερημένα- μια επανόρθωση από τις στήλες του περιοδικού». Στο διάστημα που μεσολάβησε δεν έλαβα καμία (τηλεφωνική ή ηλεκτρονική) απάντηση και δεν έγινε κάποια αναφορά στο site koutipandoras.gr. Επιπλέον, διαπίστωσα ότι δεν έχει γίνει καμία σχετική διόρθωση ούτε στο νέο (αρ. 60) τεύχος του περιοδικού, το οποίο κυκλοφορεί από τις 25 Σεπτεμβρίου 2014 και έχει, μάλιστα, ως κεντρικό θέμα το «Φάκελο Κύπρου», με αναφορές -μεταξύ άλλων- στη συμμετοχή της «Κόκκινης Προβιάς» στο πραξικόπημα κατά του Μακαρίου, το 1974.  

Έτσι, το συμπέρασμα βγαίνει αβίαστα: είναι εύκολο και «βολικό» να επικαλείται κάποιος τη δεοντολογία του επαγγέλματος, αλλά δύσκολο να την εφαρμόζει με συνέπεια και υπευθυνότητα -ειδικά σε εποχές γενικευμένης, και όχι μόνον οικονομικής, κρίσης. Με άλλα λόγια, έχοντας εμπειρία σχεδόν 29 χρόνων στο επάγγελμα, μπορώ πλέον να ισχυριστώ σθεναρά ότι η στάση του HOT DOC στο συγκεκριμένο ζήτημα αποτελεί «υπόδειγμα» για τη «δημοσιογραφία όπως ΔΕΝ πρέπει να είναι»…

Γιάννης Ράγκος

* Ο Γιάννης Ράγκος είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας, μέλος του Media Freelancers Club